Translate

mércores, 30 de decembro de 2015

Ningunha muller nace para puta

A valentía é unha cualidade que engrandece aos partidos políticos. Sacar o debate á rúa daqueles temas que afectan á sociedade, en maior ou menor medida, e adoptar medidas e posicionamentos claros, máis aló de populismos ou, dito doutro xeito, máis aló de dirixir o discurso cara ao que pensamos que a cidadanía pode querer escoitar, dota de credibilidade a aqueles partidos que se “atreven” a facelo.
E precisamente esta cualidade é unha das que máis  admiro no Partido Socialista e que me fai sentir orgullosa de militar na devandita formación política. E, exemplos, témolos en todos os eidos. A igualdade entre homes e mulleres cunha lei que establece a paridade como obrigatoria e o desenvolvemento de plans de igualdade nas administracións e empresas;  a loita contra a violencia de xénero desde a perspectiva integral e con medidas de discriminación positiva en materia penal; ou o dereito para decidir sobre o noso corpo e sobre a nosa maternidade, eliminando a lei de supostos (tamén socialista e entón un importante primeiro paso) e implantando unha lei de prazos á altura moi similar á dos países europeos máis avanzados, reflexan esta valentía, combinada á perfección cun compromiso firme coas mulleres e a igualdade real e efectiva.
Hai unhas semanas coñeciamos que o PSOE daba outro paso adiante, afrontando dunha forma seria, solvente e, como dixen antes, valente, un tema polémico, pero que necesita ser abordado dunha vez por todas: a prostitución.
Non podemos esquecer que foi o Goberno socialista o que, en 2008, aprobaba un plan integral de loita contra a trata con fins de explotación sexual e incorporaba este delito específico no Código Penal, e foi tamén o Partido Socialista o que se opuxo nesta lexislatura á reforma da Lei Orgánica do Poder Xudicial, que recorta o principio de xustiza universal aprobada polo Congreso, porque que afectará gravemente á persecución da trata de persoas en España. Por tanto, é evidente que a loita contra a explotación sexual, que constitúe un dos negocios mundiais máis lucrativos -só en España, a prostitución move ao día cinco millóns de euros ou, o que é o mesmo, 1.825 millóns ao ano- foi, e é, un dos principais obxectivos marcados na axenda política socialista. Unha loita contra o que se ten convertido na escravitude do século XXI, que  se alimenta da feminización da pobreza, da desigualdade entre mulleres e homes e do aumento dos índices de violencia de xénero no mundo.
Estas primeiras medidas e posicionamentos públicos supuxeron unha aposta clara en contra da oferta dun negocio, o da prostitución, que o Partido Popular, lonxe de combater de forma decidida, decidiu incluír no PIB, acatando un regulamento europeo que, por exemplo, países como Francia non cumpriron alegando que a prostitución supón unha vulneración dos dereitos humanos.
E agora, despois da aprobación no 38 Congreso dunha Resolución onde se acordou “perseguir a explotación sexual cunha estratexia clara de tolerancia cero”, subliñando que “os homes e as mulleres socialistas aspiramos a unha sociedade sen explotación sexual e comprometémonos a traballar para eliminar a prostitución e cambiar o modelo social de dominación e desigualdade que a fai posible, incidindo en reducir a demanda, concienciando á sociedade de que a compra de servizos de prostitución contribúe ao establecemento, no noso país, de mafias que se lucran de mulleres ás que secuestraron os seus dereitos”, chega o momento de plasmar este compromiso no programa electoral. Para iso, o borrador do programa inclúe unha proposta arriscada, pero tremendamente comprometida coas mulleres, o principio de igualdade e a defensa dos dereitos humanos: a de aprobar medidas que desenvolvan políticas encamiñadas á abolición da prostitución, perseguindo e sancionando a demanda e compra.

Paso firme e compromiso claro. Porque, como di o lema que as activistas feministas Sonia Sánchez e María Galindo utilizaron para accións e debates e en 2014 transformaron en libro, ningunha muller nace para puta.

xoves, 12 de novembro de 2015

Violencia de xénero VS Violencia en parellas do mesmo sexo

Que existen profundos lazos entre as mulleres e o colectivo LGTBI, é evidente. É máis, posiblemente esta especie de complicidade e, en ocasións, loita conxunta tivo un papel importante na ampla conciencia social e na aprobación por parte do Goberno de Rodríguez Zapatero, da Lei Integral contra a Violencia de Xénero de decembro de 2004, e de tan só seis meses máis tarde, da Lei do Matrimonio Igualitario.
Pero, dito isto, temos que recoñecer tamén que as mulleres e o colectivo LGTBI temos diferenzas e, polo tanto, non podemos confundir determinadas reivindicacións. E un exemplo claro o constitúe a violencia que se produce no seo das relacións cunha orixe afectivo-sexual. Dende que se aprobou a lei, pero sobre todo dende que se aprobou o matrimonio igualitario (cun momento de especial debate cando en 2009 un home asasinou ao seu ex marido en Adra que, se ben non era o primeiro caso en España, si foi o que abriu dun xeito amplo o debate), diferentes voces se teñen alzado para reivindicar a aplicación da Lei Integral contra a Violencia de Xénero en parellas do mesmo sexo.
Curiosamente, unha parte destacada destas voces procede dos sectores máis conservadores da sociedade. E por que? Pois, segundo o meu punto de vista, por dúas razón principais. A primeira, porque resulta unha forma de electoralismo irresponsable, pero extremadamente sinxelo e eficaz. É dicir, por unha banda, porque é un guiño ao colectivo LGTBI ao que, con argumentos que entendo que poden resultar atractivos, tratan de enganar. Porque que non se nos esqueza que o PP, ademais de votar en contra, levou a Lei de Matrimonio Igualitario ao Tribunal Constitucional. E, por outra, estas manifestacións, como as que fixo o ex presidente de Extremadura José Antonio Monago o ano pasado, no fondo agochan un ansia por mesturar aos colectivos na categoría de “discriminados” e, así, aplicar as mesmas leis sen deseñar e aplicar as medidas específicas para cada caso. É dicir, o que sería afondar na discriminación.
Porque, como dixo Boti García Rodrigo –presidenta ata febreiro de 2015 da Federación Estatal LGTB e defensora da diferenciación das dúas clases de violencia, como tamén Beatriz Gimeno, presidenta desta mesma entidade entre 2003 e 2007 e autora de interesantes publicacións sobre o tema-, “incluir nuestra violencia en la violencia de género desdibuja las dos violencias: descafeína la de género y quita identidad a la nuestra. Si todo es violencia de género, nada es violencia de género”.
Polo tanto, unha das tarefas fundamentais que debemos promover as persoas que defendemos a diferenciación entre a violencia de xénero e a que se produce entre parellas ou ex parellas do mesmo sexo, é un labor didáctico. Explicar as razón polas que ambas, sendo violencia e debendo ser afrontadas dun xeito integral, teñen uns elementos diferenciadores que conlevaron que a Lei de 2004 integrase o uso da discriminación positiva en materia penal. Isto significa que se impuxo o agravamento de penas que xa existían, pero para os casos en exclusiva de que o agresor sexa un varón e a vítima unha muller coa que ten ou tivo unha relación afectivo-sexual, modificando para iso os artigos 153.2, 171.4, 172.2 e 148.4 do Código Penal. Deste xeito, o resto de agresións no eido doméstico, incluidas as de persoas do mesmo sexo, serán castigadas, por suposto, pero coas penas que xa existían no Código Penal para ditos delictos.
E, por que se produce isto? Porque nesta lei partimos dunha situación de desigualdade histórica e de dominación dos homes sobre as mulleres. A violencia de xénero non é outra cousa que un instrumento de control do patriarcado sobre as mulleres  e, recoñecelo por parte das Administracións coa elaboración, aprobación e desenvolvemento e aplicación desta Lei Integral, é unha forma de admitir que a sociedade enteira está estruturada sobre dita organización. A violencia de xénero, pois, é unha violencia estrutural, unha forma de control que empregan os homes sobre as mulleres e, polo tanto, é unha violencia especial e particular, distinta a outros tipos de violencia, que precisa de solucións e medidas específicas.
Iso non significa, por suposto, que se negue que a violencia entre as parellas do mesmo sexo exista ou que consideremos que as vítimas non merecen a mesma consideración ou protección.
De feito, a Policía, as entidades LGTBI e mesmo as asociacións que traballan na loita contra a violencia contra as mulleres, están a recibir máis denuncias e peticións de axudas de gais e lesbianas por agresións e violencia das súas parellas ou ex parellas. Isto ten que levarnos á conclusión de que é necesario afondar neste tema e, sen dúbida, buscar as mellores ferramentas, incluidas as legais, para combatir este tipo de violencia doméstica.
Resulta intolerable, por poñer algún exemplos, que a día de hoxe non haxa un rexistro de persoas asasinadas polas súas parellas ou ex parellas do colectivo LGTBI; resulta inadmisible que non se especifiquen políticas específicas de prevención e protección para gays e lesbianas obxecto de violencia de doméstica. E aquí é onde teño que referirme ao CONVENIO DE ESTAMBUL, asinado ao final do mandato de Zapatero, o 11 de maio de 2011, e en vigor dende o 1 de agosto de 2014, que supón o convenio do Consello de Europa sobre prevención e loita contra a violencia contra a muller e a violencia doméstica.
Este Convenio pode ser unha importante ferramenta non só para seguir avanzando na lei integral española contra a violencia de xénero, senón que marca un punto importante de desenvolvemento de medidas propias, e mesmo lexislativas, para a violencia producida dentro de parellas ou ex parellas do mesmo sexo.
De feito, no anexo España comprométese a “llevar a cabo las modificaciones necesarias en su ordenamiento jurídico interno a los efectos de la aplicación del Convenio en su totalidad”.

Polo tanto, contamos coas ferramentas de traballo para poder traballar na prevención, atención, protección, asistencia e inserción das vítimas de violencia doméstica dentro do colectivo de gays e lesbianas, mantendo o carácter específico e particular da violencia de xénero. E estou segura que nesta loita tamén estaremos as mulleres. Porque a súa loita e tamén a nosa. Igual, pero distinta; distinta, pero igual.
(Ponencia Xornadas LGTBI: “10 anos despois. Situación actual e retos de futuro”)

sábado, 24 de outubro de 2015

Escravitude no século XXI

Hoxe conmemórase o Día Internacional contra a Explotación Sexual e o Tráfico de Mulleres, Nenas e Nenos, instaurado pola Conferencia Mundial da Coalición Contra o Tráfico de Persoas en coordinación coa Conferencia de Mulleres celebrada en Dhaka, BanglaDesh, en xaneiro de 1999.
Sen lugar a dúbidas, a trata de mulleres con fins de explotación sexual constitúe unha nova forma de escravitude en pleno século XXI e supón unha flagrante violación dos Dereitos Humanos, posto que atenta contra a liberdade, a integridade, a saúde, a vida, a seguridade e a dignidade das persoas, ademais de seren unha das máis duras manifestacións da desigualdade e da violencia de xénero. Ademais, despois da venda de armas e de drogas, a trata con fins se explotación sexual supón o terceiro negocio ilegal máis lucrativo do mundo. Só en España move ao día, segundo a ONU, cinco millóns de euros, ou o que é o mesmo, 1.825 millóns de euros ao ano.
Tampouco son nada alentadores, e si moi alarmantes, as cifras relativas á trata e explotación sexual de nenas e nenos, xa que, segundo a Organización Internacional do Traballo, arredor de 1,8 millóns son vítimas de explotación con fins sexuais. Este dato inclúe a utilización, o recrutamento ou a oferta de nenos e nenas para a prostitución, a produción de pornografía e as actuacións pornográficas. Neste caso, ademais, a explotación sexual leva consigo unha serie de prácticas que danan a vida dos nenos e nenas, a degradan e poñen en perigo a súa supervivencia e desenvolvemento.
As mulleres traficadas son vítimas múltiples: dos traficantes, dos clientes e das súas propias circunstancias. Así mesmo, sofren dunha forma especial a invisibilidade e exclusión ás que as somete a sociedade na que habitan e que, na maior parte dos casos, non é a da súa de procedencia. Polo tanto, estas mulleres sofren ata o extremo as consecuencias das desigualdades e violencia de xénero, así como, en moitas ocasións, da xenofobia e outras manifestacións de discriminación social.
Desta dramática realidade, que a priori podería parecer impensable nunha sociedade moderna e desenvolvida, Galicia tampouco se escapa. De feito, segundo os datos facilitados pola propia Xunta, as once entidades coas que colabora atenderon en 2014 a 7.118 persoas que se atopan nalguna destas situacións, das que 6.868 eran mulleres, 112 homes, 125 transexuais e 13 travestis.  Esta cifra amosa que o número de persoas obxecto de explotación sexual vai en aumento, xa que en 2013 as persoas atendidas foron 5.153, é dicir, 1.965 menos que ao longo do pasado ano.
Polo tanto, debemos ser especialmente contundentes coas medidas a aplicar para rematar co tráfico e explotación de mulleres e de nenas e nenos. Debemos afondar na orixe destas mafias e redes para desmantelalas, debemos traballar de forma pertinaz na educación en igualdade, na asistencia e inserción das vítimas, e non podemos escatimar esforzos nin recursos para rematar con este negocio totalmente degradante para quen o sofre. Nesta loita, é parte fundamental a prevención, que debe pasar polo rexeitamento social a este tipo de escravitude. En consecuencia, as políticas públicas en materia de trata deben contemplala, así como a demanda porque, sen lugar a dúbidas, a trata de seres humanos con fins de explotación sexual e a prostitución van unidos. A trata existe porque hai demanda, polo que se realmente queremos rematar coa explotación sexual temos que rematar coa demanda e coa tolerancia social.

Dende o Partido Socialista esiximos, unha vez máis, unha Lei Integral contra a trata de persoas con fins de explotación sexual, e pedimos ás administracións públicas que incrementen as partidas concretas para a erradicación destas redes de tráfico e explotación sexual e os protocolos de colaboración con outras institucións e organismos implicados e que, a maiores e dende as súas respectivas competencias, desenvolvan medidas e programas de actuación encamiñados a que as vítimas non só superen o trauma e secuelas físicas e psíquicas xeradas pola súa situación, senón que, ademais, se fagan visibles na sociedade na que vivimos. Visibles e, sobre todo, libres.

domingo, 9 de agosto de 2015

Barbarie

Venres. Salta a miña alarma de WhatsApp: "Un home mata as súas dúas fillas en Moraña e intenta quitarse a vida". O meu corazón encóllese e automaticamente, posiblemente de forma inconsciente, vénme á cabeza a nai; unha nai á que lle acaban de arrebatar ás súas fillas. Unha nai que acaba de perder o que máis quere, as súas dúas nenas, e aconteceu porque así o decidiu quen tamén debería velar polo coidado e benestar delas, das súas fillas, das fillas dos dous. Unha proba de que o único que pode vencer ao amor é o odio. O odio infinito.
Resúltame máis que difícil expresar o que sento ante un suceso como o acontecido o pasado venres. Nun caso como este, os meus sentimentos complican que fale a Eva Martínez secretaria de Igualdade do PSdeG, así que estas palabras saen do máis profundo da Eva muller, divorciada e nai dun neno de 11 anos e unha nena de 3. Penso no sufrimento indescritible desa nai para a que posiblemente xa nada teña sentido, e mesmo nesas nenas, ás que o seu propio pai asasinou dunha forma atroz para quen sabe que... Vingarse da súa ex muller? Romper vínculos coa súa vida pasada? Dá igual... Nada, absolutamente nada, explica esta barbarie, a dun acto que supón a violencia levada ao extremo.
Agora xa só queda esperar a que actúe a xustiza, unha xustiza que ás veces parece que se nos queda curta para casos como o de Moraña. Pero máis alá disto, a sociedade no seu conxunto e, de forma moi especial, as persoas que formamos parte das administracións e institucións públicas, partidos políticos e xustiza, debemos analizar o acontecido para evitar xa non só que unha barbaridade como esta vólvase producir, senón que a violencia machista deixe de ser dunha vez por todas unha constante no noso día a día.
Por iso non me cansarei, non nos cansaremos, depedir que a violencia que se exerce contra as mulleres e os seus fillos e fillas deixe de converterse nunha especie de "suceso" inevitable que ocupa unha parte do periódico ou informativo -ás veces de forma residual e outras, como esta, de forma máis que destacada- e pase a considerarse un problema de Estado. Xa non se trata unicamente de criticar, de esixir máis fondos, de pedir que se aplique e desenvolva a Lei Integral de 2004 contra a Violencia de Xénero. Xa non se trata só de reclamar políticas de prevención -comezando coas primeiras etapas da vida nos centros escolares-, de asistencia e protección ás vítimas. Trátase de construír, de articular todas estas demandas e de poñelas en marcha coa colaboración, asesoramento e participación de todos os axentes implicados.
Resulta agora, cando van neste ano 23 mulleres asasinadas e 4 nenos e nenas, máis necesario que nunca asumir esta eiva como o que, un asunto de Estado e o tratemos como tal para todos os efectos.
E mentres acabo de escribir esta reflexión, vólveme saltar o WhatsApp por partida dobre: "Un home mata os seus dous fillos e a súa muller a tiros e suicídase" e "Deteñen o marido dunha muller aparecida morta hai uns días en Serra (Valencia)". Elévase a 25 o número de mulleres asasinadas e a 6 o de nenos e nenas.

Non hai palabras ... Só dúas. Basta Xa!

martes, 28 de xullo de 2015

O PP e a súa dobre moral

O pasado xoves 16 o Partido Popular levaba ao Congreso dos Deputados unha medida que supón un recorte de dereitos e liberdades para as mulleres: a reforma da coñecida como Lei do Aborto no seu artigo 13.4. E este auténtico castigo exérceo sobre o sector máis vulnerable, o das mulleres de 16 e 17 anos que se encontran en ámbitos complicados, de desarraigamento ou desamparo ou mesmo de violencia intrafamiliar.
Porque, como vimos insistindo dende o Partido Socialista, o PP manipulou a realidade -obviando que as mulleres menores de idade deben comunicar a súa decisión a nais, pais ou titores, salvo nas excepcións anteriormente mencionadas- para xustificar unha decisión que non gusta a case ninguén.
Esta reforma, que non era demandaba en absoluto polo conxunto dunha sociedade que convivía perfectamente coa Lei de Saúde Sexual e Reprodutiva e da Interrupción Voluntaria do Embarazo de 2010 e que foi promovida para contentar -e parece que sen éxito- a un sector ultraconservador que apostaba por unha modificación salvaxe e integral da lei, é dicir, que apoiaba a Lei Gallardón, vai provocar abortos clandestinos cando non a condenar ás mulleres novas a ser nais sen desexalo ou a que se produzan situacións con consecuencias dramáticas nestas familias con escenarios complexos e duros ao ter que pedir permiso paterno ou materno para poder interromper voluntariamente o embarazo. E iso por non falar de que o número de mulleres que abortan en España nesas idades é do 10%, é dicir, que se vai lexislar para menos de 1.200 mulleres, e que desas unicamente en torno ao 12% non llelo comunican aos seus pais por encontrarse nalgún dos supostos eximentes desa información previa... Esperpéntico, dramático e moi grave.
Pero isto non queda aquí. Porque mentres que o PP presume de ser o defensor da familia e da maternidade, ampara e consente outras medidas e decisións, por non falar dos seus propios recortes -reprodución asistida en sanidade pública, por poñer un exemplo-, que evitan que poidan ser nais aquelas mulleres que si desexan selo.
Na mesma xornada na que o Congreso sacaba adiante esa reforma, dende o PSdeG acompañábamos a Marta Fernández, unha enfermeira do 061 que sufriu un aborto despois de que a mutua lle denegase a baixa, e se ofrecía unha rolda de prensa para pedir explicacións á Consellería de Sanidade e esixir responsabilidades ante uns feitos que, ademais, non son os primeiros que se producen en Galicia. Marta, maior de 35 anos e, polo tanto, cun embarazo de risco (polo menos nos seus primeiros meses), viu como o seu desexo de ser nai se truncaba pola indolencia e falta total de profesionalidade dunha mutua que traballa para o Sergas. E é que se unha situación destas características é intolerable para calquera muller embarazada, o é nunha dimensión moito maior cando esta empresa é pública e, de forma case surrealista, pertence ao ámbito sanitario.

Unha vez máis, o Partido Popular volveu facer gala desa dobre moral que tanto practica: Obriga a ser nai a quen non quere e non llo permite -ou, polo menos, dificúltao bastante coas súas decisións e "silencios" - a quen o desexa. Polo tanto, menos reformas machistas, menos recortes en persoal e máis feminismo, máis dereitos, e, en definitiva, máis coherencia e cercanía ás mulleres, á sociedade.

mércores, 1 de xullo de 2015

Edu

Vivo nun barrio que se chama Canido. Un barrio ao que costa chegar dende o centro por esas rúas tan empinadas pero do que, disque, unha vez que estás nel, non queres marchar. E iso é o que parece que lle ocorreu ao artista local Eduardo Hermida e o que semella nos está pasando a moitas e moitos grazas ao gran traballo que persoas coma el están desenvolvendo dende hai uns anos.
Eduardo, ao que chamamos Edu as persoas que o aprezamos, ama Canido con todo ese corazón, que aínda que un pouquiño danado, conserva e irradia unha forza incrible para seguir creando, desenvolvendo proxectos e iniciativas culturais e ensinando o que sabe aos seus alumnos e alumnas dese estudo no que agora traballa na rúa Alegre.
E foi Edu, xunto cunha serie de artistas comprometidos con este barrio e coa cidade, o que está a convertir as rúas e edificios de Canido –moitos deles en estado de auténtica ruina- nun museo pictórico de acceso libre e ao aire libre. Foi Edu o que, dun xeito xeneroso e cunha perspectiva progresista e revindicativa, sacou a arte ás rúas como ferramenta de protesta polo lamentable estado no que se atopaba o barrio, o seu, pero tamén foi o que deu un pulo turístico e económico a esta zona de Ferrol, case que abandonada durante décadas.
As Meninas de Canido nas súas infinitas versións –como poderían ser As gaitas de Canido, os canguros de Canido ou calquer outro protagonista dun cadro, persoa, animal ou cousa do mundo levados ao barrio- se teñen convertido nun referente non so a nivel local, senón que a iniciativa, na que o urbanismo, a cultura, e mesmo o turismo danse a man, traspasou as nosas fronteiras e está sendo recoñecida incluso a nivel internacional.

Canido, grazas en boa medida a Edu -porque un Urban que o goberno local saínte  xestionou tarde, mal e a rastro semella que non está a resolver moitos dos problemas do barrio-, perde esa tristura que a caracterizaba e recupera pouco a pouco  iso que dicía a canción: Es en Canido donde reina la alegría, es en Canido donde reina el buen humor… Por todo o que fixeches e por todo o que sei que tes pensado facer, grazas.

venres, 5 de xuño de 2015

Novos tempos para o feminismo galego

Dicir que "non hai mal que por ben non veña" cando se trata de dereitos, ou mellor dito, cando se trata de recortes nestes ou directamente a súa eliminación, pode soar frívolo. Así que tratarei de explicarme o mellor posible para xustificar a utilización deste dito popular na miña reflexión.
A contrarreforma da Lei do Aborto auspiciada polo entón ministro de Xustiza do PP, Alberto Ruiz Gallardón, provocou unha contundente resposta da sociedade, pero sobre todo, das mulleres de todo o Estado. E Galicia non foi unha excepción. As feministas galegas, ante a ameaza dunha modificación nesta lei (antes mesmo de que Gallardón presentase o anteproxecto) reuníronse en torno á entón denominada Plataforma Galega polo Dereito ao Aborto, que veu traballando activamente ata agora en defensa do dereito das mulleres a decidir sobre o seu propio corpo e sobre algo tan persoal e íntimo como é a maternidade. E foi aí cando comezou un intenso e frutífero traballo en común.
Nacionalistas, independentistas, comunistas, socialistas... nesa plataforma tivemos e temos cabida todas. Porque ás obvias diferenzas políticas, as feministas galegas soubemos antepoñer a defensa dos nosos dereitos, soubemos deixar a un lado esa suposta distancia que nos separa e, facendo gala dunha enorme capacidade de diálogo e xenerosidade, realizamos un enorme -e magnífico, se se me permite- traballo, cuxos froitos á vista están.
E esa unidade é a que debe continuar. Non só porque, a pesar de conseguir tumbar esa reforma e mesmo propiciar a dimisión do ministro Gallardón, a ameaza segue máis viva que nunca con outra reforma pola que o Goberno do PP vai tutelar as mulleres de 16 e 17 anos e condenalas a abortar na clandestinidade ou a ter que informar un pai maltratador dun embarazo -cos riscos que iso supón-, senón porque se unha cousa quedou constatada nestes anos é que a unión fai a forza.
Nuns días, a Plataforma Galega polo Dereito ao Aborto decidirá, nun debate aberto, profundo e sobre o que se xa se leva traballando nos últimos meses, sobre o futuro desta e sobre a posibilidade de abrir ese abano de colaboración do colectivo feminista galego -que inclúe entidades, sindicatos e partidos políticos- a outros temas que nos afectan ás mulleres e que son motivo de desigualdade e discriminación, sobre os que tamén podemos traballar xuntas. A defensa dos dereitos sexuais e reprodutivos -máis alá do dereito ao aborto que figura no propio nome da plataforma- pode ser o inicio dunha colaboración que tamén vimos fluír na loita contra a violencia de xénero.

Facer un esforzo do que xa demos probas que somos capaces de facer para selar un acordo que nos leve a camiñar en común a todas as mulleres feministas de Galicia presúmese un reto apaixonante e, aínda que complicado, creo que é necesario se queremos conseguir avances. Polo menos, esta secretaria de Igualdade do PSdeG porá todo o que está na súa man para acadar que as mulleres galegas ocupemos o lugar que nos corresponde. E, se é posible, xuntas. 

sábado, 2 de maio de 2015

Auga: Xestión e Taxas

As e os ferroláns  estamos a recibir nestas semanas, ademais da habitual factura de Emafesa, un novo “agasallo”. Trátase dun documento de cor beis no que  figura o importe que desde xa (marzo) debemos abonar en concepto de taxa pola depuración das augas. En total, nesta primeira factura cuadrimestral desembolsaremos ao redor de 24 euros -algo máis de 35 de media en canto sexan semestrais, que é a periodicidade acordada polo grupo de goberno- os 33.000 contribuíntes conectados.
Primeiro problema. Destes 33.000, unicamente 10.000 están conectados de forma efectiva á rede, polo que máis de 20.000 contribuíntes realizarán este pago por un servizo non prestado. E a solución sería sinxela. Dado que a conexión vai por zonas, o Concello é perfectamente coñecedor de que abonados reciben este servizo e, en consecuencia, resultaría perfectamente viable o envío da factura aos fogares onde si xa se está desenvolvendo a depuración das augas.
Segundo problema. Ao abono dunha taxa pola prestación dun servizo que de forma amplamente maioritaria non se está prestando, súmase o importe da devandita taxa. Porque a ninguén se lle escapa que nestes momentos, nos que a cidadanía está a sufrir -e en Ferrol dunha forma especialmente cruel- os efectos dunha crise, incrementar o xa inxente número de recibos que todas e todos abonamos puntualmente cun de nova creación e que superará os 70 euros anuais, non deixa de ser unha auténtica faena. Sen mencionar o que pode supor este custo cando nin sequera recíbese un beneficio a cambio.
Cando, ademais, o 6% da taxa embolsarallo como beneficios Urbaser, a empresa que, xunto co Concello de Ferrol, integra Emafesa -49% a primeira e 51% o segundo-, non deberiamos cuestionarnos o propio sistema de xestión da auga e estudar de forma seria e solvente a posibilidade de municipalizala ao 100%? Non deberiamos esixir un servizo eficaz, eficiente e xusto no pago?

Espérannos numerosas concentracións veciñais, que sen dúbida, reflicten o sentir maioritario dunha cidadanía que está a pagar inxustamente as consecuencias dunha crise da que só se beneficiaron unhas e uns poucos. Os de “arriba”.

sábado, 4 de abril de 2015

Leis

Ser muller, moza e deportista parece ser incompatible coa igualdade. A pesar dos avances producidos nas últimas décadas en todos os ámbitos, o deporte, certo é que con algunhas actuacións e medidas encamiñadas a poñer freo a situacións de desigualdade e a promover a participación das mulleres na actividade deportiva a todos os niveis, segue sendo unha especie de couto pechado para homes e, de forma especialmente notoria, en certas disciplinas.

Porque a realidade constata un feito, que é que a desigualdade no deporte entre homes e mulleres aínda se fai máis patente naquelas modalidades consideradas de "masas", como acontece co fútbol no noso país. Un deporte, o fútbol -campo e sala- copado por homes non só en número de fichas federativas, senón tamén noutros postos, como adestradores, árbitros e responsables das xuntas directivas dos clubs e federacións. Este feito, sumado ao machismo que subxace na nosa sociedade, en xeral, e no deporte, en particular, leva a que ser muller e tomar a decisión de querer xogar ao fútbol aínda se poida considerar, a estas alturas, unha decisión valente.

E máis que valente me pareceu o duro testemuño de Sara, unha moza de 18 anos que, malia a súa xuventude, fixo gala dunha gran madureza ao decidir denunciar ao presidente do club ao que pertencía e no que xogaba, o Leis. Presidente ao que acusa, xunto con outras compañeiras, de acoso e que, a pesar das denuncias presentadas non só ante o xulgado senón tamén ante as institucións deportivas e políticas pertinentes, aínda continúa no seu cargo. Coma se nada. Nin medidas preventivas ata que haxa resolución xudicial definitiva, nin dimisión. O mundo ao revés. Porque mentres el nin sequera foi apartado provisionalmente do seu posto, nin Sara nin o resto das súas compañeiras poden xogar ao que queren e polo que viven, o fútbol, xa que por non facer, nin liberaron as súas fichas federativas para poder ser trasladadas a outro club.

Escoitar a Sara, que participou nunhas xornadas sobre Deporte e Igualdade organizadas polo PSdeG co obxectivo de promover a igualdade entre homes e mulleres no deporte e fomentar e incrementar a actividade física a todos os niveis das mulleres, foi escoitar a cara máis amarga, máis dura e máis inxusta do deporte. Unha cara, a da desigualdade e violencia nas súas diferentes manifestacións contra as mulleres, que vendo o acontecido neste caso ou, por exemplo, no campo de fútbol do Betis non hai moito -onde se fixo unha clara apoloxía á violencia de xénero, ante a pasividade de moitas e moitos-, parece que, lonxe de erradicarse, mesmo se está a incrementar.

A sociedade e, as mulleres de forma moi particular, non pode, non podemos consentir nin unha mostra de desigualdade nin podemos ser cómplices deste tipo de comportamentos. Porque o máis dramático dalgunhas situacións de abuso e acoso que se producen contra as mulleres -e no deporte de forma especialmente destacada pola maioritaria presenza de homes en postos de "superioridade" -, é que están asumidas como “normais” por un bo número de homes e, lamentablemente, tamén de mulleres.


Contra esas actitudes, contra esas vexacións, contra ese machismo debemos alzar a nosa voz. Debemos esixir responsabilidades e debemos reclamar medidas. As administracións e poderes públicos non poden seguir subvencionado a entidades, federacións e clubs que permitan e consintan actitudes violentas e/ou de abuso contra os seus integrantes. As administracións han de velar pola igualdade das mulleres no deporte, en todas as categorías, niveis e disciplinas, esixindo protocolos de obrigado cumprimento e realizando un seguimento periódico destes. As administracións han de velar polo deporte como ferramenta fundamental para a educación en igualdade, promovendo dende o deporte de base estes valores que preveñan futuras actitudes machistas e nos convertan en persoas iguais a todos os niveis. En deportistas. Sen máis… e sen menos.

luns, 9 de marzo de 2015

8 de marzo

Conmemoramos o 8 de marzo como Día Internacional das Mulleres, unha data na que o carácter festivo que caracteriza a esta xornada tínguese polas reivindicacións que facemos ante o deterioro alarmante dos nosos dereitos e liberdades.
Estamos asistindo a un desmantelamento das políticas de igualdade polos Gobernos central e da Xunta coa manida excusa da crise. Estamos asistindo a unha utilización das mulleres e a un “mercadeo” dos nosos dereitos, como é o da maternidade, atacando a un colectivo más vulnerable, o das mulleres máis novas e nunha situación familiar e persoal complexa e difícil. Estamos asistindo a un intento de eliminar ás mulleres do mercado de traballo para levarnos de novo ás nosas casas, aplicando unha Reforma Laboral claramente ideolóxica que, ademais, incrementa as fondas brechas existentes. E, por desgracia, os resultados están aí.
En Galicia, donde os salarios son os segundos máis baixos do Estado, a desigualdade é aínda maior, xa que a estes soldos inferiores hai que engadir que a brecha salarial se ten incrementado por riba da media –case un punto máis de diferencia no último ano-, situándose nun 24,2%.




O ano 2014, ademais, foi pésimo para o emprego feminino en Galicia, inverténdose a tendencia de anos anteriores e rematando cunha taxa de paro femenino superior á masculina. E é que na nosa comunidade se teñen perdido case 51.000 postos de traballo de mulleres no último lustro. Nada máis e nada menos que o 10%...
Non podemos esquecer tampouco a temporalidade e precariedade laboral femininas. Unha de cada catro mulleres ten un contrato temporal obrigado e non escollido, e estas circunstancias teñe unha especial incidencia nas mulleres máis novas, ás que unicamente lles quedan dúas opcións: a de marchar fóra ou a de vivir alternando a temporalidade e precariedade laboral con etapas de desemprego.
Pero, fronte a este escenario case desolador, as mulleres socialistas non nos doblegamos. Un ano máis, acompañamos ás organizacións feministas en defensa dos nosos dereitos e libertades e reiteramos o noso compromiso en defensa da igualdade entre mulleres e homes. Porque apostando pola igualdade apostaremos polo progreso, polo presente e polo futuro.
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/opinion/2015/03/08/8-marzo/0003_201503G8P19991.htm




martes, 17 de febreiro de 2015

Educar para ser iguais

As persoas somos froito do que vivimos, do que experimentamos e, por suposto, do que nos ensinaron. Por iso, cando se fan públicos resultados de informes como o "Estudo de percepción da violencia de xénero por parte da adolescencia e xuventude", resulta un pouco absurdo que nos botemos as mans á cabeza escandalizadas e escandalizados ao constatar que 1 de cada 3 novos considera aceptable controlar a súa parella e un 28% afirma ter sufrido un control que considera abusivo.
Que estamos indo marcha atrás a velocidade de vertixe en todo o que se refire á igualdade entre mulleres e homes é un feito. Que as políticas defendidas, promovidas e desenvolvidas polos Gobernos do Partido Popular, tanto a nivel lexislativo como executivo e presupostario, van dirixidas á mingua de dereitos e liberdades das mulleres e, polo tanto, unicamente incrementan o machismo no conxunto da nosa sociedade, tampouco é descoñecido para ninguén. E que estes recortes, xustificados falsamente coa crise, afectaron -e ségueno facendo- a aspectos tales como a prevención, a educación e a posta en marcha de campañas de sensibilización, estanse constatando a diario.
Precisamente nestes últimos aspectos radica unha parte fundamental do obxectivo para o que moitas persoas estamos a traballar e que, en realidade, non deixa de ser o fin último dunha sociedade que pretende ser moderna e desenvolvida: o de conseguir a igualdade, entre a que se encontra, por suposto, a que ten que existir entre mulleres e homes. Polo tanto, esquecer ou directamente prescindir metendo unha tesoirada de todo aquilo que soe a prevención e educación en igualdade -aderezado con decisións do calibre de eliminar a materia Educación para a Cidadanía- produce resultados como os que agora estamos a coñecer.
Por que a Lei contra a Violencia de Xénero de 2004 leva no seu nome a palabra "integral" e considera a educación e prevención como piares determinantes á hora de poñer fin a esta eiva? Por que a Lei de Saúde Sexual e Reprodutiva e da Interrupción Voluntaria do Embarazo leva tal título e incide na necesidade de educar dende a infancia? Pois a resposta é ben sinxela: Porque só cunha educación, formación e información axeitadas poderemos conseguir unha sociedade diferente.
As administracións non poden mirar para outro lado. As administracións, as persoas que nos están a gobernar, non poden nin deben delegar toda a carga e responsabilidade educativa nas nais e pais. Unhas nais e pais que, ademais, en moitos casos son produto dunha sociedade patriarcal e machista, que é a que prevaleceu durante séculos e séculos e, polo tanto, tamén han de ser obxecto destas campañas educativas e preventivas.

Se queremos ir á orixe do machismo e atallalo, se non queremos que os nosos fillos e fillas poidan acabar converténdose en maltratadores e vítimas, fagamos os deberes e recuperemos -e incrementemos- as partidas presupostarias, as políticas e campañas destinadas a previr e educar en igualdade. Desenvolvamos as leis de forma íntegra e levemos aos centros escolares non só estas iniciativas, senón tamén materias como Educación para a Cidadanía. Porque só educando en igualdade poderemos ser iguais algún día.

xoves, 5 de febreiro de 2015

FIMO

Unha das imaxes que recordo dos veráns da miña infancia é a de xogar na casa dos meus avós en Covas, alá por mediados de xullo, cun avión de cortiza que me compraban os meus pais nunha feira que esperabamos como auga de maio. Para nenos e maiores, a Feira de Mostras constituía un auténtico evento nunha cidade en auxe e bonanza a todos os niveis. Miles de persoas acudían a Punta Arnela para comprar obxectos do máis diverso -recordo dispositivos, como un recolledor de migas, que estivo durante anos na miña casa- ou, simplemente, para dar un paseo e coñecer algunhas das novidades do mercado en diversos sectores.
Dende entón, principios dos 80, ata agora, metidos de cheo no século XXI, FIMO pasou por mil e unha vicisitudes, desafiou a reconversións e crises e, ata fai ben pouco, saíu practicamente indemne. Pero esta especie de pacto co demo -en sentido positivo- rematou hai un par de anos, cando os traballadores empezaron a sufrir atrasos en nóminas, despois se produciron despedimentos e fai nada, o Concello, para evitar o peche dunhas instalacións que no seu día foron pioneiras en Galicia, fixo un desembolso de 600.000 euros (e 366.000 a Deputación) para recuperar, en poxa, a titularidade da propiedade dos devanditos terreos.

Deixando a un lado aspectos criticables da actuación dun Concello que tomou cartas no asunto cun FIMO agonizante e que xa perdera moito tempo e, sobre todo, postos de traballo, o certo é que agora se abre un momento crucial. Un momento que debe ser aproveitado para converter a este recinto nun motor socioeconómico de Ferrol e de toda a bisbarra. Mancomunalo, incluír a Deputación e Xunta en socios dentro do seu consello de administración e, sobre todo, realizar un plan de usos que inclúa a celebración dunha gran feira internacional do turismo e outras de prestixio sobre naval e porto -é dicir, sobre recursos que temos e podemos "vender"- resultan pezas clave dun crebacabezas que non debe esquecer algo fundamental e prioritario: aboar as nóminas que se deben a uns traballadores que mantiveron en pé un dos referentes da nosa cidade.

sábado, 31 de xaneiro de 2015

Mozas e o dereito ao aborto

Dende que Mariano Rajoy, a finais do pasado mes de setembro, anunciou a retirada da reforma da coñecida como Lei do Aborto (tamén denominada contrarreforma do malogrado Gallardón, que durou o mesmo que este proxecto de modificación da norma de 2010), o movemento feminista se mantén en permanente estado de alarma e alerta posto que foron moitas e constantes as ameazas, tanto por parte do propio presidente do Goberno como dalgúns dos seus ministros, acerca da intención de modificar certos artigos desta Lei de Saúde Sexual e Reprodutiva e da IVE.
A última, a realizada polo novo ministro de Igualdade, Alfonso Alonso, asegurando que o Goberno reformará de "forma inmediata" (fálase mesmo deste mes de febreiro) o artigo referido ás mozas de 16 e 17 anos, alegando como argumento para xustificar esta decisión unha falsa realidade: a de que as rapazas abortan como método anticonceptivo e que non falan coas súas familias.
Os datos están aí. Segundo o informe da Asociación de Clínicas IVE (ACAI), xa coa Lei de 2010 en funcionamento, das mulleres que abortaron nos seus centros, só 1.186 eran menores de  anos e, destas, soamente non puideron informar aos seus titores 151. E isto que significa? Pois que só un 10% das mozas de 16 e 17 anos que interromperon voluntariamente o seu embarazo -ou un 0,41 do total de mulleres que o fixeron- non levaron a cabo ese trámite. E a tendencia e porcentaxes son os mesmos se tomamos como referencia os últimos datos coñecidos, tamén facilitados por ACAI, sobre número de abortos efectuados nestas clínicas entre os meses de xaneiro e setembro de 2014.
Pero, é que ademais, o Goberno, concretamente o Partido Popular, está a manipular a propia Lei; unha lei que respecta o dereito das mulleres mozas a decidir e que tamén obriga a informar as súas familias, agás que se produzan unha serie de situacións perfectamente especificadas na propia norma. Porque, quen se pode opoñer a que unha rapaza de 16 ou 17 anos non informe a súa nai, pai ou titores legais cando facelo lle pode supoñer "un conflito grave, manifestado no perigo certo de violencia intrafamiliar, ameazas, coaccións, malos tratos, ou se produza unha situación de desarraigamento ou desamparo"? Ninguén no seu san xuízo, non lles parece?
Pois isto mesmo, e de forma literal, é o que di o artigo 13 da Lei de Saúde Sexual e Reprodutiva e da IVE de 2010. Un artigo que se está a utilizar de forma torticeira para recuperar un puñado de votos -algúns dese arco ultraconservador que o PP pensa que perdeu ao retirar a súa contrarreforma- a costa de controlar a vida das mulleres, neste caso as máis novas, expoñéndoas a abortos clandestinos
e desprotexéndoas en situacións de extrema gravidade.

Polo tanto, e tendo en conta, ademais, que este debate xa se produciu durante a tramitación parlamentaria da Lei e se pechou cun acordo, este artigo non debe modificar nin unha coma.
E se queremos previr e evitar que novos e maiores se vexan ante a difícil decisión de interromper voluntariamente o seu embarazo, desenvolvan, señoras e señores do PP, a Lei de 2010 e garantan o seu total cumprimento. Porque unha das mellores virtudes que ten esta norma é, precisamente, que garante o dereito á educación e á saúde sexual e só así, cunha educación sexual axeitada e coa mellora no acceso aos métodos anticonceptivos, poderemos previr de forma máis efectiva, especialmente en persoas novas, as infeccións de transmisión sexual, os embarazos non desexados e, en consecuencia, os abortos.

luns, 26 de xaneiro de 2015

Vixilancia e sancións

Estes días estase a falar moito das sancións que o Concello vai a impoñer á cidadanía se non recolle os excrementos dos seus cans das vías e demais espazos públicos, e da vixilancia do cumprimento da devandita norma, que correrá a cargo dunha patrulla de Policía Local formada por catro axentes.
A estas alturas, ninguén, ou case, cuestiónase a necesidade de regular unha práctica que, por outro lado, forma parte do tema 1 do manual de civismo, e penso que non haberá tampouco moita xente que critique as sancións como medida última, se ben a contía destas -neste caso, entre 60 e 300 euros- xa é fariña doutro costal.
Pero tampouco vou afondar na cuestión económica, a pesar de que case sempre é a que máis "doe", senón que quero poñer o dedo na chaga no apartado referido a quen se vai encargar de asegurarse de que a cidadanía obedeza e, no caso contrario, poña a correspondente multa.
Catro axentes, dous de mañá e dous de tarde, serán os encargados de percorrerse todo o municipio á caza, en exclusiva, de caquitas e do dono ou dona infractores. E, pregúntome: Non lles parece, se o Concello realmente quere facer cumprir a norma, que unha patrulla é un tanto escasa? Pero, indo máis alá, cren que o Concello debe poñer a vixiar para sancionar catro axentes cando hai funcións que corresponden a Policía Local que non se están a desenvolver con eficacia?
Refírome, en concreto, á vixilancia e control do tráfico na entrada e saída dos centros escolares. Como é posible que se forme o caos que se forma todas as mañás no ámbito do Xulgado? Como é posible que hoxe -data na que escribo este artigo- non houbese axente ningún ás 09.30 na zona, cando, ademais, un tramo das rúas Coruñae Hospital están cortadas polas obras de Sol?

Organicemos mellor os medios de que dispoñemos e non lancemos propostas que, en si mesmas, non serán eficaces e, ademais, minguarán aínda máis os servizos que presta a Policía Local. Destinemos os limitados recursos humanos non só a sancionar e garantamos o cumprimento das tarefas que se lles teñen encomendadas. Con sentidiño.

sábado, 17 de xaneiro de 2015

Sin faldas y a lo loco

Ande yo caliente, ríase la gente. Esta frase, extraída del refranero español, explica a la perfección el derecho de cada persona a hacer y disponer de su vida  como le plazca, siempre y cuando no vulnere derechos ajenos a los suyos propios.
También se podría aplicar, y así lo venimos haciendo, a la forma que cada una o uno tiene de vestir, peinar y, en definitiva, de mostrarse al mundo. Y aquí precisamente es donde surge la polémica.
En estas fechas pasadas de fiestas y espectáculos televisivos navideños, se han reproducido algunas situaciones que, a pesar del paso de los años y los avances que, por suerte, se han producido en el ámbito de la igualdad en términos generales, se repiten una y otra vez y evento tras evento. Me refiero a la “manía” (por no llamarlo de otra forma mucho más ofensiva, pero tal vez más real) de mostrar la imagen de chicos tapados hasta las orejas, con chaqué, frac, esmoquin o traje de fiesta (más o menos hortera y con más o menos acierto) y de chicas rozando la total desnudez y generalmente luciendo ropa –por llamar a ese trozo de tela ínfimo de alguna forma- de escaso o pésimo gusto.
Y habrá quien diga, con cierta razón, que las mujeres somos libres de llevar lo que nos plazca y que precisamente estas críticas acerca del atuendo de las presentadoras, cantantes, bailarinas y demás protagonistas de estos espectáculos –no todas, eso también es cierto-, son más propias de las “cavernas” y que destilan un tufillo machista. Pero, claro, mis dudas acerca de estas afirmaciones que en ciertos casos puedo llegar incluso a entender, van más allá de lo considerado razonable cuando, en primer lugar, me extraña -y mucho- que la mayoría de estas mujeres hayan elegido ese atuendo, nada cómodo además y, por cierto, excesivamente fresco para lucirlo en pleno invierno. Por no hablar de la cosificación que se hace de la mujer, alentando –cuando no obligando “por contrato”- este tipo de “moda” que únicamente fomenta la imagen de objeto sexual  frente a la de profesionalidad y seriedad del hombre.

¿Qué pasaría si las mujeres pedimos que a partir de ahora la gala de Fin de Año la presente un apuesto caballero en pantaloncito corto y camiseta de tirantes? ¿O qué diríamos de forma mayoritaria si la totalidad de los cantantes se decantasen por realizar sus actuaciones públicas y televisivas luciendo únicamente un minúsculo tanga? ¿Qué pasaría si esto ocurriese? Supongo que cualquiera de estas opciones es inviable, entre otras razones –sin contar la obvia falta de buen gusto e idoneidad- porque la mayor parte de estos programas están dirigidos por hombres y buscan fundamentalmente el beneplácito masculino. Y, por desgracia, muchos hombres –y, lo que es peor, también algunas mujeres- todavía siguen aplaudiendo lo que sin duda es un tipo de discriminación machista.

martes, 13 de xaneiro de 2015

Mercados, o futuro do que é noso

Cando unha ten a sorte (na actualidade, case o privilexio) de poder viaxar moi de cando en vez e coñecer diferentes lugares, decátase do que aprende no que se poderían definir como experiencias vitais de primeiro nivel. E tamén, e inevitablemente, xorden as comparacións sobre os respectivos modos de vida e sobre a forma en que en cada sitio se aproveitan, ou non, os recursos propios.
Isto vén ao caso porque recentemente regresaba a Lisboa, unha cidade que me marabilla e me ofrece experiencias e emocións novas cada vez que teño ocasión de visitala. Esta vez coñecín os seus mercados. Uns mercados, como o da Ribeira, que supoño que non partían da mellor das situacións, posto que en Lisboa, como en todas partes, as grandes superficies tamén inundaron a cidade.
Pois ben, a forma na que souberon combinar a venda de produtos frescos -cunha nave para froitas e verduras e outra para carne e peixe- coa de restauración, remodelando para iso as instalacións e adaptándoas ás necesidades e usos, fíxome pensar no que temos aquí: uns mercados que caen, cun número de operadores que decae cada ano e, en definitiva, cunhas perspectivas de futuro escasas ou directamente nulas.

Potenciar os nosos mercados e os nosos produtos é potenciar a nosa cidade. Por iso, debemos mirar arredor e ver que o que fixo Lisboa con éxito -e noutras moitas localidades, algunhas non tan afastadas- pode aplicarse en Ferrol, coas súas peculiaridades e cunhas necesidades propias que deberían priorizar a rehabilitación integral de todas as instalacións. A partir de aí, resulta fundamental que se potencie a venda de produtos frescos a través de iniciativas activas, de espazos dedicados á degustación gastronómica destes e mesmo de cursos de cociña mediante os cales se poida formar futuros restauradores especializados na elaboración de pratos cos devanditos produtos. Pero para que isto se converta nunha realidade, necesitamos unha administración que crea niso e, por desgracia, o PP, por moito que agora parchee, leva tres anos deixando morrer aos nosos mercados. Ao que é noso.

Artigo publicado na edición de Ferrol da Voz de Galicia o 13 de xaneiro de 2015